İznik Berber Kaya Lahitti

Lefke kapı çıkışında Antik Lefke yolu yakınında Abdulvahap tepeye giden yolun sağ yamacında bulunmaktadır. İznik’i gören konumu ve yekpare Bazalt kayadan bir Lahit olması İznik’i ziyaret eden seyyah ve arkeologların dikkatini çekmiştir.

Halk arasında Berberkayası olarak ta adlandırılmaktadır. Antik çağdan İznik’e kalan yegâne eserlerden en önemlisi sayılabilir. lahtin, Bityhnia, kral mezarlarından olabileceği öngörülmektedir. Bu varsayıma göre; Nikaia ile tek ilişkisi olan 2,Prusias tır oğlu Nicomedes ile girdiği mücadele sonucu İznik’e sığınmış. Daha sonra İzmit’te öldürülmüştür. 2, Prusias’ın ölümü üzerine hazırlanan yekpare lahtin İznik’e getirilirken çatladığı sanılmaktadır bu varsayıma göre lahit M.Ö 149 yılına aittir diyebiliriz. Fakat Semavi Eyice bu görüşe katılmamaktadır, ona göre lahit İznik’e hakim bir tepeye yerleştirilmiş depremler veya zemin kayması sonucu tepeden aşağıya yuvarlanarak olduğu yere yan yatmıştır ve göle bakan alınlığı kırılmıştır.

Berberkaya olarak adlandırılan lahti 16.yüzyılda gören seyyahlardan Lubenau ile 18. yüzyılda görmüş olan Pocecke lahtin sağlam olduğunu belirtmiş ölçülerini alarak çizimleriyle kapsamlı tanımını yapmışlardır. Sonraları İznik’te yaşayan Musevi cemaatince kullandığı sanılan dönemde üzerine İbranice yazı (Böcek Ayazması’nda da İbranice yazıt’a rastlanmaktadır) yazıldığı belirtilmektedir yazı günümüzde de seçilmektedir Alfons Maria Schneider’in Almancaya cevirdiği yazıtta “……Cennetliklere layık, olanların ..” okunmaktadır. Mezar odası olarak ta adlandırabilecek ölçeklerdeki lahit, malzeme olarak Bazalt taşından yekpare yontulmuştur. Mevcut parçaların ölçüleri yaklaşık 4,5x4 metredir uzunluğun kırılmadan önce 5 metre olduğu sanılmaktadır. Dış cepheleri oldukça sade bırakılmış sadece köşelere Plasterler yerleştirilmiştir. Üstü çift meyilli çatı şeklinde yontulmuştur. Bu yontu sayesinde oluşmuş üçgen alınlığın ortasında kabartma bir motif bulunmaktadır. Eser mevcut parçalarında bir giriş izi görülmemektedir.  Muhtemelen mezarın kime ait olduğunu belirten yazı bu bölümdeydi. İznik’e gelen seyyahların ve daha geç dönemdeki araştırmacıların oldukça ilgisini çeken sanat tarihi açısından da oldukça önemli bir yeri olan İznik’teki Berberkaya Mezarı adlı eşsiz eser, 1953 yılında define arayıcıları tarafından dinamitle oldukça tahrip edilmiştir. Tarihi Lahitin bulunduğu bölge incelendiğinde eserin; bazalt kayadan yekpare yontulmuş olması, bulunduğu mevkiin aynı özellikte bazalt kaya yapısına sahip olması dolayı da çok yakınlardaki bir antik taş ocağından veya açmasından elde edildiğini göstermektedir ( gözlemlerime göre civarda 5 büyük taş ocağı veya açması bulunmaktadır ).  Bugün ise; yüzey araştırması ile lahtin eksik parçalarının bulunacağını tahmin etmekteyim. İznik’te ki bu tarihi lahit üzerinde yapılacak bir restorasyon ile İznik ve Anadolu arkeolojisi eşsiz bir esere sahip olacaktır.
Ayhan Uyan

Kaynakça;

Semavi Eyice. İznik Berber Kayası İznik panoramasının simgesi Taç Vakfı 25,

A. M. Schneider-W.Karnapp, die stadtmauer von İznik

Dr. B. Yalman. İznik ve Çevresinde belirlenen eski eser tahribatları ve öneri koruma tedbirleri.