İznikli araştırmacı yazar, İznik tarihine Dört Kapı Dört Medeniyet adlı kitabı ile ışık tutan Bakanlıklar arası TUBİM çalışmalarında  Diyanet İşleri Başkanlığı temsilcisi İsmail Özgören, iznikrehber.com’daki köşesi ile İznik tarihine ışık tutmaya devam ediyor. İznikrehber.com takipçileri için özel olarak kaleme aldığı yazısı sizlerle;

İznik Gölü“Aksu” Olsun

Kıymetli okurlarım, Türkiye’nin beşinci büyük ve Marmara Bölgesi’nin en büyük gölü, İznik Gölü’dür. Çok eski zamanlarda “İskanyos” veya “Aksanyos” diye bilinir. Göl, 298 km²büyüklüğündedir. Gölün doğu-batı uzunluğu 32, kuzey-güney istikametindeki eni 12 kilometre, ortalama derinlik 30 metre, denizden yüksekliği 85 metre civarındadır. Göl, Karsak Deresi’yle birleşerek, Gemlik Körfezi’ne dökülür.

Gölün çevresi, göle doğru meyilli ve kademeli bir yapıya sahiptir. Kuzeybatıdaki Keramet Köyü doğusunda yer alan kademeli yapı bölgesi, çevrenin morfolojik özelliğini göstermesi bakımından ilginçtir. Gölün güneydoğusundaki Göllüce ve Drazali köyleri arasında, yüzeyleri göl yüzeyinden 5-6 metre yükseklikte bulunan sel konileri görülür.

İznik Gölü, Ağustos ayında yüzey sularının ısısı 25 derece iken, 30 metre derinlikte bu ısı 9 dereceye düşmektedir. İznik-Orhangazi arasında yeraltı su kaynakları rezervi 2.900.000 m³ olarak biliniyor.

İznik Gölü çanağı batıda Gemlik Körfezi’nden, doğuda Geyve-Pamukova çöküntü alanına kadar uzanan tektonik çukurlar dizisi içinde teşekkül etmiştir. Göl çanağı ile Gemlik Körfezi arasında I. ve III. zaman tabakalarından meydana gelmiş dar bir eşik arazi vardır.  Bu eşiğin iki yanı alüvyonlarla çevrilidir. Buna göre İznik Gölü çanağı ile Gemlik Körfezi çukurluğu birbirinden ayrı iki çöküntü alanı olarak aynı olaylarla doğmuştur. İznik Gölü, Katırlı, Avdan ve Samanlı Dağları’yla çevrili olup, İznik Gölü’nün 5 ile 12 m. derinliğinde kaynak sulara rastlanmaktadır.

Gölün güney bölgesinden akan derelerden çok az beslenmekte buna nazaran doğu ve kuzey bölgesinden akan derelerden daha çok faydalanmaktadır. Kaynak ve yağmur suları gölün beslenmesine katkı sağlamakta, Çeltik Suyu, Kırandere, Karasu gölü beslenmektedir. Göl seviyesi kış ve ilkbahar aylarında yükselmekte veya sonbahar aylarında düşmektedir. Yükselme ve düşme arasındaki fark 50 cm. ile 1 m. arasında değişmektedir.

İznik Gölü’nü Evliya Çelebi şöyle anlatıyor; “Kalenin batı tarafında bulunan göl, Gemlik kasabası körfezine akar. Çevresini, kırk beş parçadan oluşan bahçeli, camili, hamamlı, küçük çarşılı bakımlı köyler süsler. Balık avlamak için gölde otuz kayık vardır. En sığ yerinde derinlik yirmi kulaçtır. Gölün etrafı bir günde atla dolaşılabilir. Suyu çok güzel olduğundan yetmiş çeşit balığın adı balıkçılar tarafından sayılır. Bunlardan elhanye, ege, sala balıkları ünlüdür. Hiç kokmayan bu balıkların çorba ve tavaları gayet güzel olur. Hazmı kolay ve kuvvet vericidir. Avcılar yakaladıkları balıkları Gemlik ve Pazar Köyü’ne (Orhangazi) götürüp satarlar. Bütün şehir halkı gölün suyunda çamaşır yıkar. Çamaşırda sabun kullanmadıkları halde elbiseleri bembeyaz olur. Bir at gölde yedi gün boyunca yıkansa ve suyundan içse eti ve yağı hem fazla, hem de güzel olur. Bu gölde bulunan pullu balık çok lezzetli olup tepesinde iki sivri kemik vardır ki onlar çıkarılmalıdır. O kemikler çıkarılmadan pişirilirse, eti yemyeşil olur. O balıktan çıkan kemik bir canlı balığa saplansa vücudu paramparça olur. Bunun için gölde bulunan diğer balıklar, kemikli balıktan korkarlar.”

Kıymetli okurlarım, Marmara’nın incisi gölümüzü dış etkenlerden korumamız gerekir. Göle akan dereler ıslah edilmeli, halkımız bu konu hakkında bilgilendirilmelidir. Gelişi güzel atılan evsel, sanayi ve yabancı maddeler gölün kirlenmesine zemin hazırlamaktadır.

Tarımsal sulamada faydalandığımız İznik Gölü’nden daha farklı hizmet alanlarından da faydalanma yoluna gitmeliyiz. Sağlık hizmetleri, sportif hizmetler, çevresel hizmetler ve sosyal hizmetler bunlardan birkaçı olabilir.

Göl çevresinde çok kapsamlı peyzaj çalışmaları yapılmalıdır… Bir zamanlar Haçlılar İznik’i almak için göle Pazarköy (Orhangazi) tarafından gemiler indirdiler ve şehri almaya muvaffak oldular. O günden bu güne gölümüzde küçük çaplıda olsa yat veya gemiye rastladık. Ankara’da Mogan Gölü’ne belediye yerli yabancı turistler için göle gemi indirdi ve hizmet ediyor.

İznik Gölü yaban hayvanları içinde öncelikli yerlerden olmalı, kuş türleri ve balık çeşitleri artmalıdır. Gölde sazan balığı başta olmak üzere, sarıbalık, yayın balığı ve yaklaşık 15-20 tür balık çeşidin varlığından haberdarız. Yaşamsal sağlığı bozan maddelerin bırakılması ile göldeki birçok balık türü yok olmuş ya da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Gelin hep birlikte Marmara’nın incisi İznik Gölü’nü Türklerin değimiyle temiz ve pak anlamına gelen “AKSU”haline dönüştürelim.

İsmail ÖZGÖREN
Araştırmacı-Yazar
www.ismail-ozgoren.tr.gg

Bu haber 3778 kez görüntülendi.